第二卷 特勒马科斯召开民会决意探父讯
当那初升的有玫瑰色手指的黎明呈现时，
奥德修斯的亲爱的儿子就起身离床，
穿好衣衫，把锋利的双刃剑背到肩头，
把编织精美的绳鞋系到光亮的脚上，
迈步走出卧室，仪容如神明一般。
他立即命令嗓音洪亮的传令官们，
召集长发的阿开奥斯人到广场开会。
传令官们发出召唤，人们迅速会集。
待人们纷纷前来，迅速集合之后，
特勒马科斯也来到会场，手握铜矛，
他不是一人，有两只迅捷的狗跟随。
雅典娜赐给他一副非凡的堂堂仪表，
人们看见他走来，心中无比惊异，
他在父亲的位置就座，长老们退让。
英雄艾吉普提奥斯这时首先发言，
他业已年迈伛偻，深谙万千世态。
他有个心爱的儿子，随神样的奥德修斯
乘坐空心船，前往盛产马匹的伊利昂，
就是矛兵安提福斯，疯狂的库克洛普斯
把他在深邃的洞穴里残害
，作最后的晚餐。
他还有三个儿子，有一个与求婚人混迹，
就是欧律诺摩斯，另两个承继祖业，
但他常哀怨悲叹，难忘记安拉福斯，
这时老人又为他落泪，对众人这样说：
“伊塔卡人啊，现在请你们听我说话。
我们再没有聚集在一起，开会议事，
自从神样的奥德修斯乘坐空心船离去。
现在是谁召集我们？有什么需求？
是哪位年轻人召集？或是位年迈的长者？
他是听到敌人向我们袭来的消息，
想如实地报告我们，因为他首先知道？
或者是想发表演说，提出公共议案？
我看他是个高尚之人，预示吉利，
愿宙斯成全他，一切心愿都能实现。”
他这样说，奥德修斯之子听了心喜。
他已经难以安座，急切想发表演说，
于是站到场中央，传令官佩塞诺尔
深明事理，把权杖交到他的手里。
这时他首先回答老人，对他这样说：
“老前辈，那人不远，你很快就会知道，
是我召集人们，痛苦正强烈地折磨我。
我既没有听到任何敌军袭来的消息，
想如实地报告你们，因为我首先知道，
也不想发表什么演说提出公共议案，
而是我有所求，双重的灾难降临我家庭。
首先我失去了高贵的父亲，他曾经是
你们的国王，热爱你们如同亲父亲。
现在又有更大的不幸，它很快就会
把我的家彻底毁灭，把财富全部耗尽。
众求婚人纠缠着我母亲，虽然她不愿意，
那些人都是这里的贵族们的亲爱子弟，
他们胆怯地不敢前往她父亲家里，
就是伊卡里奥斯，请求他本人嫁女儿，
准备妆奁，嫁给他称心中意的人选。
这些人却一天天聚集在我的家里，
宰杀许多壮牛、绵羊和肥美的山羊，
无所顾忌地饮宴，大喝闪光的美酒，
家产将会被耗尽，只因为没有人能像
奥德修斯那样，把这些祸害从家门赶走。
我们也无法像豪强的人们那样自卫，
即使勉强地行事，也会是势单力薄。
要是我能力所及，我定会回敬他们。
事情已忍无可忍，我的家已被他们
糟蹋得不成样子。你们应心怀义愤，
愧对其他邻人和居住在周围地区的
人们；你们也应该畏惧神明的震怒，
他们会由于气愤而降下可怕的灾难。
我以奥林波斯的宙斯和特弥斯的名义，
这位女神遣散或召集人间的会议，
朋友们，请你们不要再这样让我一人
忍受灾难，若是我父亲高贵的奥德修斯
并没有故意得罪径甲精美的阿开奥斯人，
使你们有意对我行不义，发泄怨恨，
怂恿那些人。其实如果是你们前来，
耗费我家的牛羊和财产，对我更有利。
如果是你们来吃喝，我仍有望获赔偿，
因为我们能走遍城市，抱膝恳求，
赔偿我们的财产，直到全部偿还，
现在你们却让我忍受无望的苦难。”
他这样激动地说完，把权杖扔到地上，
忍不住泪水纵流，人们深深同情他。
整个会场寂然无声息，没有人胆敢
用粗暴无礼的言辞反驳特勒马科斯，
惟有安提诺奥斯一人反驳他这样说：
“大言不惭的特勒马科斯，放肆的家伙，
说出这样的话侮辱我们，把罪责归咎。
阿开奥斯人的求婚子弟们对你没有错，
有错的是你的那位母亲，她这人太狡猾。
已经是第三个年头，很快第四年来临，
她一直在愚弄阿开奥斯人胸中的心灵。
她让我们怀抱希望，对每个人许诺，
传出消息，考虑的却是别的花招。
她心里设下了这样一个骗人的诡计：
站在宫里巨大的机杼前织造布匹，
布质细密幅面又宽阔，对我们这样说：
‘我的年轻的求婚人，英雄奥德修斯既已死，
你们要求我再嫁，且不妨把婚期稍延迟，
待我织完这匹布，免得我前工尽废弃，
这是给英雄拉埃尔特斯织造做寿衣，
当杀人的命运有一天让可悲的死亡降临时，
免得本地的阿开奥斯妇女中有人指责我，
他积得如此多财富，故去时却可怜无殡衣。’
她这样说，说服了我们高傲的心灵。
于是她白天织造那匹宽面的布料，
夜晚火炬燃起时，又把织成的布拆毁。
她这样欺诈三年，瞒过了阿开奥斯人。
时光不断流逝，待到第四年来临，
一个了解内情的女奴揭露了秘密。
正当她拆毁闪光的布匹时被我们捉住，
她终于不得不违愿地把那匹布织完。
现在求婚的人们给你如下的回答，
使你明白，全体阿开奥斯人也了然。
你让你母亲离开这个家，要她嫁给
她父亲要求、她自己也看中的求婚人。
如果她还要长期愚弄阿开奥斯子弟，
依仗雅典娜赐予她的智慧，善于完成
各种手工，还有聪敏的心灵和计谋，
从未见古代人中有何人如此聪慧，
美发的阿开奥斯妇女中也没有，即使提罗、
阿尔克墨涅和华髻的米克涅也难相比拟，
她们谁也不及佩涅洛佩工于心计，
然而她这样做却仍难免白费心机。
我们将继续耗费你家的财富和积蓄，
只要她仍然保持神明们现在赋予她的
那种智力。她这样会获得巨大的声誉，
你却要为那许多财富被耗尽而惋惜。
我们决不会去其他地方或是返回家，
只要她仍不想择一位阿开奥斯人出嫁。”
聪慧的特勒马科斯当时回答他这样说：
“安提诺奥斯，我怎么也不能强行把一个
生养抚育我的人赶出家门。父亲在外，
生死未卜。如果我主动把母亲赶走，
我就得付伊卡里奥斯一大笔补偿。
我由此不仅得忍受她父亲的各种责难，
上天也不会容我，母亲离开时会召来
可怕的复仇女神，我也会遭众人谴责，
因此我怎么也不能对母亲那样说话。
如果你们的心灵让你们感到羞惭，
那就请离开我家，安排另样的饮宴，
耗费自己的财产，各家轮流筹办。
如果你们觉得这样既轻松又快活，
无偿地花费一人的财产，那就吃喝吧，
我却要祈求永远无所不在的众神明，
宙斯定会使你们的行为受惩罚遭报应，
让你们在这座宅邸白白地断送性命。”
特勒马科斯说完，雷声远震的宙斯
放出两只苍鹰从山巅迅捷地飞下。
那两只苍鹰起初借助风力飞翔，
彼此距离不远，展开宽阔的翅膀；
当它们飞临人声喧嚣的会场中央，
它们便开始盘旋，抖动浓密的羽翼，
注视着人们的头顶，目光闪烁着死亡，
然后用脚爪搏击对方的面颊和颈脖，
向右方飞去，飞过人们的房屋和城市。
人们仰望苍鹰飞翔，个个震惊，
心中疑惑，将会发生不测的事情。
这时年迈的老英雄，马斯托尔之子，
哈利特尔塞斯对大家讲话，同龄人中
他最精通鸟飞的秘密，善预言未来。
他怀着善良的心意开始对大家这样说：
“伊塔卡人啊，现在请你们听我说话，
我尤其想把话对求婚人说，让他们明白。
他们大难就要临头，因为奥德修斯
不会再远离自己的亲人，可能就在
附近地方，给大家谋划屠戮和死亡。
还有许多人也会同他们一起遭苦难，
他们就居住在明媚的伊塔卡。我们应该
尽早作考虑，让他们停止为非作歹，
愿他们主动住手，这样对他们更合适。
我预言并非无经验，我深谙其中的奥秘。
当年我对奥德修斯的预言就都要应验，
想当初阿尔戈斯人出发远征伊利昂，
智慧的奥德修斯一同前往，我对他作预言。
我说他会忍受无数苦难，同伴们全丧牲，
二十年过后令人们难以辨认地返回
自己的家园；现在一切就都要实现。”
波吕博斯之子欧律马科斯这样驳斥说：
“可敬的老头子，你现在还是回家去吧，
给自己的孩子们作预言，免得他们遭不幸。
关于这件事，我作预言远远强过你。
许多禽鸟都在太阳光线下飞翔，
它们并非都能显示朕兆，奥德修斯
已死在远方，你本该同他一起丧命，
那样你便不可能作出这样的预言，
也不会刺激心怀怨怒的特勒马科斯，
期望他也许会赐给你们家什么礼物。
现在请听我说，我的话也会成现实。
如果你想利用你那些老年的经验，
信口雌黄，激起年轻人怒火横生，
那会使他自己首先遭受更大的不幸，
他定然作不成任何事情反对我们。
至于你自己，老人啊，我们也会惩罚你，
让你痛心自己受惩处，沉重的不幸。
我还要当众给特勒马科斯提个建议：
你要迫使你母亲返回她父亲的家里，
他们会给她安排婚礼，筹办嫁妆，
嫁妆会丰厚得与可爱的女儿的身份相称。
否则我看阿开奥斯子弟们决不会停止
令她痛苦的求婚，我们不害怕任何人，
既不怕特勒马科斯，尽管他话语絮叨，
也不会重视预言，老人啊，你那样是
白费唇舌，只会使我们更加讨厌你。
他家的财产将会被吃掉，得不到偿付，
只要那女人继续拖延阿开奥斯人的求婚。
我们将会一天一天地在那里等待，
竞争得到她的应允，不会去找
其他女子，和她们结成相配的婚姻。”
聪慧的特勒马科斯这时回答他这样说：
“欧律马科斯和其他各位高贵的求婚人，
我不会再请求你们，也不想再多说什么，
因为神明和全体阿开奥斯人一切了然。
现在请你们给我条快船和二十个同伴，
他们将帮助我航行，前去各处地方。
我想前往斯巴达，再去多沙的皮洛斯，
打听飘泊在外的父亲是否会回返，
也许会有人告诉我消息，我或许能听到
宙斯发出的传闻，他常向凡人传信息。
如果我听说父亲仍健在，且要归返，
那我虽心中忧愁，可再忍耐一年；
若是我听说他已故去，不在人世，
那我就迅速返回亲爱的故乡土地，
给他建造坟茔，尽最后应尽的礼数，
举行隆重的葬仪，把母亲改嫁他人。”
特勒马科斯说完坐下，人丛中站起来
门托尔，杰出的奥德修斯往日的伴侣，
奥德修斯乘船离开时把全部家事委托，
听从老人的吩咐，看守好全部产业。
门托尔这时满怀善意地对大家这样说：
“伊塔卡人啊，现在请你们听我说话，
但愿再不会有哪位执掌权杖的王者仁慈、
亲切、和蔼，让正义常驻自己的心灵，
但愿他永远暴虐无度，行为不正义，
若是人们都已把神样的奥德修斯忘记，
他曾经统治他们，待他们亲爱如慈父。
我不想指责那些厚颜无耻的求婚人，
作事强横又暴戾，心地狡诈不纯良，
他们拿自己的生命冒险，强行消耗
奥德修斯的家产，以为他不会回返。
现在我谴责其他参加会议的人们，
你们全都静默地安坐，一言不发，
人数虽多，却不想劝阻少数求婚人。”
欧埃诺尔之子勒奥克里托斯这时反驳说：
“固执的门托尔，你这个丧失理智的家伙，
你怎么这样说话，唆使人阻碍我们？
为果腹同众人作对不是件容易事情。
纵然伊塔卡的奥德修斯自己归家来，
满心想对付在他家欢乐饮宴的我们，
把高贵求婚人赶出家门，那他的回返
便不会给终日想念的妻子带来快乐，
可悲的死亡将会降临到他的头上，
若是他胆敢与众人为恶。你的话不合适。
现在大家回去，各人作自己的事情。
门托尔和哈利特尔塞斯则给特勒马科斯
准备行程，他们是他家的父辈伙伴。
不过我估计特勒马科斯会留在这里，
在伊塔卡等待消息，不会作这样的旅行。”
他这样说完，立即遗散了广场的集会。
人们纷纷回家，各人作自己的事情，
求婚者们又回到神样的奥德修斯家里。
特勒马科斯独自离开，来到海边，
在灰色的大海里把手洗净，向雅典娜祈求：
“请听我说，那位昨天降临我们家，
吩咐我乘船去云雾弥漫的海上航行，
去打听飘泊的父亲归返消息的神明，
阿开奥斯人阻止我去完成这些事情，
特别是那些专横的求婚人傲慢无礼。”
他这样祈求，雅典娜来到他的身边，
外表和声音完全幻化成门托尔模样，
向他开言，说出有翼飞翔的话语：
“特勒马科斯，你不会庸碌，也不会愚蠢，
既然你已具有你父亲的那种豪勇精神，
他是个有言必行，有行必果之人，
你的航行也会成功，不会无成就。
除非你不是奥德修斯和佩涅洛佩的儿子，
那时我便不会期待你实现自己的心愿。
只有少数儿子长成如他们的父亲，
多数不及他们，少数比父辈更高强。
现在既然你不会庸碌，也不会愚蠢，
奥德修斯的智慧不会完全抛弃你，
因此你完全有希望完成那些事情。
让那些求婚人聚宴，让他们胡作非为，
他们是一帮无理智，不明正义之徒，
他们预见不了死亡和昏暗的命运，
尽管让他们亡命的日子已经临近。
你所希望的长途旅行不会延迟，
我自己作为你们家父辈的忠实伴侣，
会为你准备一条快船，亲自伴随你。
你现在回家，回到那些求婚人中间，
准备旅途食品，把它们装进容器，
把酒浆装罐，把人的精力的源泉面粉
装进结实的皮囊，我立即去各处召集
愿意前往的同伴。在四面临海的伊塔卡
有许多船舶，有的新造，有的已旧，
我要从中为你挑选最结实的一条，
很快装备齐全，放进宽阔的海面。”
宙斯的女儿雅典娜这样说，特勒马科斯
听从女神的吩咐，不再在海边迟延。
他返身回家，亲爱的心灵充满忧伤，
看见那些厚颜无耻的求婚人在厅里
宰羊杀猪，或者在院里把残毛燎尽。
安提诺奥斯微笑着走向特勒马科斯，
抓住他的手，呼唤姓名对他这样说：
“大言不惭的特勒马科斯，放肆的家伙，
你心里不要再打什么坏主意，说坏话，
仍像往日一样和我们一起吃喝吧，
阿开奥斯人会把一切筹办齐备，
船只和出色的同伴，好让你尽快前往
神圣的皮洛斯，打听高贵的父亲的消息。”
聪慧的特勒马科斯当时回答他这样说：
“安提诺奥斯，我怎么也不会同你们这些
狂妄之徒默默地吃喝，静心地娱乐。
你们这些求婚人在我是一个孩童时，
耗费了我家珍贵的财富还算不够多？
现在我已经长大，听到人们的议论，
明白了事理，我的胸中也增加了勇气，
我会试试让你们领受可悲的死亡，
不管我是去皮洛斯，还是留在本地。
我将出发，我宣布的航行不会无结果，
即使是搭乘，因为我没有船只和划浆人。
我离开这里也许更符合你们的心愿。”
他这样说，把手从安提诺奥斯手里
迅速抽回，求婚人在厅里准备肴馔。
他们对他嘲弄侮辱，恶言恶语，
傲慢的年轻人中有一个对他这样说：
“看来特勒马科斯确实想打死我们，
他大概会从多沙的皮洛斯或斯巴达召来
许多杰出的帮手，看他样子多凶狠。
他也许还会前往土壤肥沃的埃费瑞，
在那里寻找各种能让人丧命的毒草，
把它们放进酒杯，把我们全都毒死。”
傲慢的年轻人中有一个这样说：
“谁知道他乘坐空心船远离亲人漫游，
不会也把命送掉，就像奥德修斯那样？
那时他又给我们增添不小的负担，
我们不得不瓜分他的全部家产，
把房屋交给他母亲和那个娶她之人。”
他们这样说，特勒马科斯走进父亲的
高大库房，那里堆放着黄金和青铜，
一箱箱衣服，密密摆放着芬芳的橄榄油，
许多储存美味的积年陈酒的陶坛，
里面装满未曾掺水的神妙的佳酿，
在墙边挨次摆放，等待奥德修斯，
倘若他真能历尽艰辛后返回家园。
进入库房的两扇合缝严密的门板
紧紧关闭，由一名女仆日夜看守，
就是佩塞诺尔之子奥普斯的女儿
欧律克勒娅，无比警觉地保管它们。
特勒马科斯叫她到库房，对她这样说：
“奶妈，请给我装几个双耳坛的美酒，
要甜蜜得仅次于你保存的那些酒酿，
怀念着受苦难的高贵的奥德修斯
能躲过死亡和厄运，从某个地方返家园。
你一共装酒二十罐，把所有的罐口封严。
再用缝制结实的皮囊给我装面粉，
每囊装满精磨的大麦面粉二十升。
这件事只有你知道，你把它们堆放好，
待到晚上我母亲登上楼层卧室，
就寝安眠后，我便前来把它们取走。
我想前往斯巴达和多沙的皮洛斯探访，
也许能打听到亲爱的父亲归返的消息。”
他说完，亲爱的奶妈欧律克勒娅惊呼，
泪流满面地说出有翼飞翔的话语：
“亲爱的孩子，你怎会产生这样的念头？
你是心爱的独生儿子，大地广袤，
你要去何方？宙斯养育的奥德修斯
远离祖国，已经死在遥远的异域他乡。
当你一离开，他们会立即暗中作恶，
把你谋害，把你家的财产全部瓜分。
你还是留下来看守家产，没有必要
到波涛汹涌的海上受苦难，到处飘泊。”
聪慧的特勒马科斯这时回答她这样说：
“奶妈，请放心，并非没有神明启示。
你得发誓不把这件事告诉我母亲，
直到过了十一天或者十二天时光，
或是她想念我，听说我已经出行探访，
免得悲哭损毁了她那美丽的容颜。”
他这样说完，老女仆凭众神名义起誓。
待她尊行如仪，起完庄重的誓言，
立即开始把甜美的酒醪装进双耳罐，
把精磨的面粉装进缝制结实的皮囊里。
特勒马科斯回大厅来到求婚人中间。
目光炯炯的女神雅典娜又有了新主意。
她幻化成特勒马科斯在城里到处奔跑，
停下来热情地问候遇到的每一个英雄，
要求他们在傍晚时分去快船边集合。
然后他请求弗罗尼奥斯的光辉儿子
诺埃蒙借给她快船，诺埃蒙欣然同意。
太阳下沉，条条道路渐渐变昏暗，
女神把快船拖进水里，把精造的船只
通常需要的所有索具全部装上船。
她把船停在港湾尽头，勇敢的伙伴们
纷纷前来，女神一个个地鼓励他们。
目光炯炯的女神雅典娜又有了新主意。
她迅速来到神样的奥德修斯的家里，
把甜蜜的睡眠撒向那些求婚的人们，
把饮宴者赶走，夺下他们手里的杯盏。
求婚人纷纷站起身去城中睡眠的处所，
他们已坐立不稳，睡意落上了眼帘。
这时目光炯炯的雅典娜又作吩咐，
把特勒马科斯叫出居住舒适的宫室，
外表和声音完全幻化成门托尔模样：
“特勒马科斯，你的戴精美胫甲的伙伴们
已一个个坐在桨边，等待你下令航行，
让我们走吧，我们不能过久地拖延。”
帕拉斯·雅典娜说完迅速在前引路，
特勒马科斯紧紧跟随女神的足迹。
他们来到大海岸边，船只跟前，
在岸边找到等待他们的长发同伴。
特勒马科斯满怀神勇，对他们这样说：
“来吧，朋友们，我们去搬运旅途食品，
它们堆放在宫室。我母亲不知道此事，
女奴们也全然不知，只一个女仆曾听说。”
他说完在前引路，众人一起跟随他。
他们搬走食品，放进精造的船里，
按照奥德修斯亲爱的儿子的吩咐。
特勒马科斯登上船，雅典娜走在前面，
坐到船尾艄，特勒马科斯坐在
女神旁边。水手们解开系船的尾缆，
然后自己纷纷登船，坐上桨位。
目光炯炯的雅典娜赐给他们顺风，
强劲的泽弗罗斯，呼啸过酒色的海面。
特勒马科斯鼓励同伴们，命令他们
系好篷缆，他们个个听从他吩咐。
他们协力抬起长长的松木桅杆，
插入深深的空槽，再用桅索绑好，
用精心绞成的牛皮索拉起白色的风帆。
劲风吹满风帆，船只昂首行进，
任闪光的波浪在船两侧大声喧嚷，
为自己辟开道路，在波涛上迅速航行。
他们把壳体发黑的快船上的缆绳绑紧，
然后安稳地摆好盛满醪的调缸，
向那些永生不死的神明虔诚地祭奠，
其中特别向宙斯的目光炯炯的爱女。
整个暗夜至黎明，海船不停地航行。
ΙΛΙΑΔΟΣ B
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
ὤρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱὸς
εἵματα ἑσσάμενος, περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμῳ,
ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,
βῆ δ᾽ ἴμεν ἐκ θαλάμοιο θεῷ ἐναλίγκιος ἄντην.
αἶψα δὲ κηρύκεσσι λιγυφθόγγοισι κέλευσε
κηρύσσειν ἀγορήνδε κάρη κομόωντας Ἀχαιούς.
οἱ μὲν ἐκήρυσσον, τοὶ δ᾽ ἠγείροντο μάλ᾽ ὦκα.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἤγερθεν ὁμηγερέες τ᾽ ἐγένοντο,
βῆ ῥ᾽ ἴμεν εἰς ἀγορήν, παλάμῃ δ᾽ ἔχε χάλκεον ἔγχος,
οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο.
θεσπεσίην δ᾽ ἄρα τῷ γε χάριν κατέχευεν Ἀθήνη.
τὸν δ᾽ ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον θηεῦντο:
ἕζετο δ᾽ ἐν πατρὸς θώκῳ, εἶξαν δὲ γέροντες.
τοῖσι δ᾽ ἔπειθ᾽ ἥρως Αἰγύπτιος ἦρχ᾽ ἀγορεύειν,
ὃς δὴ γήραϊ κυφὸς ἔην καὶ μυρία ᾔδη.
καὶ γὰρ τοῦ φίλος υἱὸς ἅμ᾽ ἀντιθέῳ Ὀδυσῆι
Ἴλιον εἰς ἐύπωλον ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν,
Ἄντιφος αἰχμητής: τὸν δ᾽ ἄγριος ἔκτανε Κύκλωψ
ἐν σπῆι γλαφυρῷ, πύματον δ᾽ ὡπλίσσατο δόρπον.
τρεῖς δέ οἱ ἄλλοι ἔσαν, καὶ ὁ μὲν μνηστῆρσιν ὁμίλει,
Εὐρύνομος, δύο δ᾽ αἰὲν ἔχον πατρώια ἔργα.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς τοῦ λήθετ᾽ ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων.
τοῦ ὅ γε δάκρυ χέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε:
κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω:
οὔτε ποθ᾽ ἡμετέρη ἀγορὴ γένετ᾽ οὔτε θόωκος
ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς δῖος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσί.
νῦν δὲ τίς ὧδ᾽ ἤγειρε; τίνα χρειὼ τόσον ἵκει
ἠὲ νέων ἀνδρῶν ἢ οἳ προγενέστεροί εἰσιν;
ἠέ τιν᾽ ἀγγελίην στρατοῦ ἔκλυεν ἐρχομένοιο,
ἥν χ᾽ ἡμῖν σάφα εἴποι, ὅτε πρότερός γε πύθοιτο;
ἦέ τι δήμιον ἄλλο πιφαύσκεται ἠδ᾽ ἀγορεύει;
ἐσθλός μοι δοκεῖ εἶναι, ὀνήμενος. εἴθε οἱ αὐτῷ
Ζεὺς ἀγαθὸν τελέσειεν, ὅτι φρεσὶν ᾗσι μενοινᾷ.
ὣς φάτο, χαῖρε δὲ φήμῃ Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,
οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτι δὴν ἧστο, μενοίνησεν δ᾽ ἀγορεύειν,
στῆ δὲ μέσῃ ἀγορῇ: σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρὶ
κῆρυξ Πεισήνωρ πεπνυμένα μήδεα εἰδώς.
πρῶτον ἔπειτα γέροντα καθαπτόμενος προσέειπεν:
ὦ γέρον, οὐχ ἑκὰς οὗτος ἀνήρ, τάχα δ᾽ εἴσεαι αὐτός,
ὃς λαὸν ἤγειρα: μάλιστα δέ μ᾽ ἄλγος ἱκάνει.
οὔτε τιν᾽ ἀγγελίην στρατοῦ ἔκλυον ἐρχομένοιο,
ἥν χ᾽ ὑμῖν σάφα εἴπω, ὅτε πρότερός γε πυθοίμην,
οὔτε τι δήμιον ἄλλο πιφαύσκομαι οὐδ᾽ ἀγορεύω,
ἀλλ᾽ ἐμὸν αὐτοῦ χρεῖος, ὅ μοι κακὰ ἔμπεσεν οἴκῳ
δοιά: τὸ μὲν πατέρ᾽ ἐσθλὸν ἀπώλεσα, ὅς ποτ᾽ ἐν ὑμῖν
τοίσδεσσιν βασίλευε, πατὴρ δ᾽ ὣς ἤπιος ἦεν:
νῦν δ᾽ αὖ καὶ πολὺ μεῖζον, ὃ δὴ τάχα οἶκον ἅπαντα
πάγχυ διαρραίσει, βίοτον δ᾽ ἀπὸ πάμπαν ὀλέσσει.
μητέρι μοι μνηστῆρες ἐπέχραον οὐκ ἐθελούσῃ,
τῶν ἀνδρῶν φίλοι υἷες, οἳ ἐνθάδε γ᾽ εἰσὶν ἄριστοι,
οἳ πατρὸς μὲν ἐς οἶκον ἀπερρίγασι νέεσθαι
Ἰκαρίου, ὥς κ᾽ αὐτὸς ἐεδνώσαιτο θύγατρα,
δοίη δ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλοι καί οἱ κεχαρισμένος ἔλθοι:
οἱ δ᾽ εἰς ἡμέτερον πωλεύμενοι ἤματα πάντα,
βοῦς ἱερεύοντες καὶ ὄις καὶ πίονας αἶγας
εἰλαπινάζουσιν πίνουσί τε αἴθοπα οἶνον
μαψιδίως: τὰ δὲ πολλὰ κατάνεται. οὐ γὰρ ἔπ᾽ ἀνήρ,
οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν, ἀρὴν ἀπὸ οἴκου ἀμῦναι.
ἡμεῖς δ᾽ οὔ νύ τι τοῖοι ἀμυνέμεν: ἦ καὶ ἔπειτα
λευγαλέοι τ᾽ ἐσόμεσθα καὶ οὐ δεδαηκότες ἀλκήν.
ἦ τ᾽ ἂν ἀμυναίμην, εἴ μοι δύναμίς γε παρείη.
οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἀνσχετὰ ἔργα τετεύχαται, οὐδ᾽ ἔτι καλῶς
οἶκος ἐμὸς διόλωλε. νεμεσσήθητε καὶ αὐτοί,
ἄλλους τ᾽ αἰδέσθητε περικτίονας ἀνθρώπους,
οἳ περιναιετάουσι: θεῶν δ᾽ ὑποδείσατε μῆνιν,
μή τι μεταστρέψωσιν ἀγασσάμενοι κακὰ ἔργα.
λίσσομαι ἠμὲν Ζηνὸς Ὀλυμπίου ἠδὲ Θέμιστος,
ἥ τ᾽ ἀνδρῶν ἀγορὰς ἠμὲν λύει ἠδὲ καθίζει:
σχέσθε, φίλοι, καί μ᾽ οἶον ἐάσατε πένθεϊ λυγρῷ
τείρεσθ᾽, εἰ μή πού τι πατὴρ ἐμὸς ἐσθλὸς Ὀδυσσεὺς
δυσμενέων κάκ᾽ ἔρεξεν ἐυκνήμιδας Ἀχαιούς,
τῶν μ᾽ ἀποτινύμενοι κακὰ ῥέζετε δυσμενέοντες,
τούτους ὀτρύνοντες. ἐμοὶ δέ κε κέρδιον εἴη
ὑμέας ἐσθέμεναι κειμήλιά τε πρόβασίν τε.
εἴ χ᾽ ὑμεῖς γε φάγοιτε, τάχ᾽ ἄν ποτε καὶ τίσις εἴη:
τόφρα γὰρ ἂν κατὰ ἄστυ ποτιπτυσσοίμεθα μύθῳ
χρήματ᾽ ἀπαιτίζοντες, ἕως κ᾽ ἀπὸ πάντα δοθείη:
νῦν δέ μοι ἀπρήκτους ὀδύνας ἐμβάλλετε θυμῷ.
ὣ ς φάτο χωόμενος, ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ
δάκρυ᾽ ἀναπρήσας: οἶκτος δ᾽ ἕλε λαὸν ἅπαντα.
ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες ἀκὴν ἔσαν, οὐδέ τις ἔτλη
Τηλέμαχον μύθοισιν ἀμείψασθαι χαλεποῖσιν:
Ἀντίνοος δέ μιν οἶος ἀμειβόμενος προσέειπε:
Τηλέμαχ᾽ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, ποῖον ἔειπες
ἡμέας αἰσχύνων: ἐθέλοις δέ κε μῶμον ἀνάψαι.
σοὶ δ᾽ οὔ τι μνηστῆρες Ἀχαιῶν αἴτιοί εἰσιν,
ἀλλὰ φίλη μήτηρ, ἥ τοι πέρι κέρδεα οἶδεν.
ἤδη γὰρ τρίτον ἐστὶν ἔτος, τάχα δ᾽ εἶσι τέταρτον,
ἐξ οὗ ἀτέμβει θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν Ἀχαιῶν.
πάντας μέν ῥ᾽ ἔλπει καὶ ὑπίσχεται ἀνδρὶ ἑκάστῳ
ἀγγελίας προϊεῖσα, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοινᾷ.
ἡ δὲ δόλον τόνδ᾽ ἄλλον ἐνὶ φρεσὶ μερμήριξε:
στησαμένη μέγαν ἱστὸν ἐνὶ μεγάροισιν ὕφαινε,
λεπτὸν καὶ περίμετρον: ἄφαρ δ᾽ ἡμῖν μετέειπε:
‘κοῦροι ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς,
μίμνετ᾽ ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος
ἐκτελέσω, μή μοι μεταμώνια νήματ᾽ ὄληται,
Λαέρτῃ ἥρωι ταφήιον, εἰς ὅτε κέν μιν
μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο,
μή τίς μοι κατὰ δῆμον Ἀχαιϊάδων νεμεσήσῃ.
αἴ κεν ἄτερ σπείρου κεῖται πολλὰ κτεατίσσας.
’ὣς ἔφαθ᾽, ἡμῖν δ᾽ αὖτ᾽ ἐπεπείθετο θυμὸς ἀγήνωρ.
ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκεν μέγαν ἱστόν,
νύκτας δ᾽ ἀλλύεσκεν, ἐπεὶ δαΐδας παραθεῖτο.
ὣς τρίετες μὲν ἔληθε δόλῳ καὶ ἔπειθεν Ἀχαιούς:
ἀλλ᾽ ὅτε τέτρατον ἦλθεν ἔτος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,
καὶ τότε δή τις ἔειπε γυναικῶν, ἣ σάφα ᾔδη,
καὶ τήν γ᾽ ἀλλύουσαν ἐφεύρομεν ἀγλαὸν ἱστόν.
ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσε καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾽ ὑπ᾽ ἀνάγκης:
σοὶ δ᾽ ὧδε μνηστῆρες ὑποκρίνονται, ἵν᾽ εἰδῇς
αὐτὸς σῷ θυμῷ, εἰδῶσι δὲ πάντες Ἀχαιοί:
μητέρα σὴν ἀπόπεμψον, ἄνωχθι δέ μιν γαμέεσθαι
τῷ ὅτεῴ τε πατὴρ κέλεται καὶ ἁνδάνει αὐτῇ.
εἰ δ᾽ ἔτ᾽ ἀνιήσει γε πολὺν χρόνον υἷας Ἀχαιῶν,
τὰ φρονέουσ᾽ ἀνὰ θυμόν, ὅ οἱ πέρι δῶκεν Ἀθήνη
ἔργα τ᾽ ἐπίστασθαι περικαλλέα καὶ φρένας ἐσθλὰς
κέρδεά θ᾽, οἷ᾽ οὔ πώ τιν᾽ ἀκούομεν οὐδὲ παλαιῶν,
τάων αἳ πάρος ἦσαν ἐυπλοκαμῖδες Ἀχαιαί,
Τυρώ τ᾽ Ἀλκμήνη τε ἐυστέφανός τε Μυκήνη:
τάων οὔ τις ὁμοῖα νοήματα Πηνελοπείῃ
ᾔδη: ἀτὰρ μὲν τοῦτό γ᾽ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησε.
τόφρα γὰρ οὖν βίοτόν τε τεὸν καὶ κτήματ᾽ ἔδονται,
ὄφρα κε κείνη τοῦτον ἔχῃ νόον, ὅν τινά οἱ νῦν
ἐν στήθεσσι τιθεῖσι θεοί. μέγα μὲν κλέος αὐτῇ
ποιεῖτ᾽, αὐτὰρ σοί γε ποθὴν πολέος βιότοιο.
ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ,
πρίν γ᾽ αὐτὴν γήμασθαι Ἀχαιῶν ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσι.
τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
Ἀντίνο᾽, οὔ πως ἔστι δόμων ἀέκουσαν ἀπῶσαι
ἥ μ᾽ ἔτεχ᾽, ἥ μ᾽ ἔθρεψε: πατὴρ δ᾽ ἐμὸς ἄλλοθι γαίης,
ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκε: κακὸν δέ με πόλλ᾽ ἀποτίνειν
Ἰκαρίῳ, αἴ κ᾽ αὐτὸς ἑκὼν ἀπὸ μητέρα πέμψω.
ἐκ γὰρ τοῦ πατρὸς κακὰ πείσομαι, ἄλλα δὲ δαίμων
δώσει, ἐπεὶ μήτηρ στυγερὰς ἀρήσετ᾽ ἐρινῦς
οἴκου ἀπερχομένη: νέμεσις δέ μοι ἐξ ἀνθρώπων
ἔσσεται: ὣς οὐ τοῦτον ἐγώ ποτε μῦθον ἐνίψω.
ὑμέτερος δ᾽ εἰ μὲν θυμὸς νεμεσίζεται αὐτῶν,
ἔξιτέ μοι μεγάρων, ἄλλας δ᾽ ἀλεγύνετε δαῖτας
ὑμὰ κτήματ᾽ ἔδοντες ἀμειβόμενοι κατὰ οἴκους.
εἰ δ᾽ ὑμῖν δοκέει τόδε λωίτερον καὶ ἄμεινον
ἔμμεναι, ἀνδρὸς ἑνὸς βίοτον νήποινον ὀλέσθαι,
κείρετ᾽: ἐγὼ δὲ θεοὺς ἐπιβώσομαι αἰὲν ἐόντας,
αἴ κέ ποθι Ζεὺς δῷσι παλίντιτα ἔργα γενέσθαι.
νήποινοί κεν ἔπειτα δόμων ἔντοσθεν ὄλοισθε.
’ὣς φάτο Τηλέμαχος, τῷ δ᾽ αἰετὼ εὐρύοπα Ζεὺς
ὑψόθεν ἐκ κορυφῆς ὄρεος προέηκε πέτεσθαι.
τὼ δ᾽ ἕως μέν ῥ᾽ ἐπέτοντο μετὰ πνοιῇς ἀνέμοιο
πλησίω ἀλλήλοισι τιταινομένω πτερύγεσσιν:
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μέσσην ἀγορὴν πολύφημον ἱκέσθην,
ἔνθ᾽ ἐπιδινηθέντε τιναξάσθην πτερὰ πυκνά,
ἐς δ᾽ ἰδέτην πάντων κεφαλάς, ὄσσοντο δ᾽ ὄλεθρον:
δρυψαμένω δ᾽ ὀνύχεσσι παρειὰς ἀμφί τε δειρὰς
δεξιὼ ἤιξαν διά τ᾽ οἰκία καὶ πόλιν αὐτῶν.
θάμβησαν δ᾽ ὄρνιθας, ἐπεὶ ἴδον ὀφθαλμοῖσιν:
ὥρμηναν δ᾽ ἀνὰ θυμὸν ἅ περ τελέεσθαι ἔμελλον.
τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε γέρων ἥρως Ἁλιθέρσης
Μαστορίδης: ὁ γὰρ οἶος ὁμηλικίην ἐκέκαστο
ὄρνιθας γνῶναι καὶ ἐναίσιμα μυθήσασθαι:
ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε:
‘κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω:
μνηστῆρσιν δὲ μάλιστα πιφαυσκόμενος τάδε εἴρω:
τοῖσιν γὰρ μέγα πῆμα κυλίνδεται: οὐ γὰρ Ὀδυσσεὺς
δὴν ἀπάνευθε φίλων ὧν ἔσσεται, ἀλλά που ἤδη
ἐγγὺς ἐὼν τοῖσδεσσι φόνον καὶ κῆρα φυτεύει
πάντεσσιν: πολέσιν δὲ καὶ ἄλλοισιν κακὸν ἔσται,
οἳ νεμόμεσθ᾽ Ἰθάκην ἐυδείελον. ἀλλὰ πολὺ πρὶν
φραζώμεσθ᾽, ὥς κεν καταπαύσομεν: οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ
παυέσθων: καὶ γάρ σφιν ἄφαρ τόδε λώιόν ἐστιν.
οὐ γὰρ ἀπείρητος μαντεύομαι, ἀλλ᾽ ἐὺ εἰδώς:
καὶ γὰρ κείνῳ φημὶ τελευτηθῆναι ἅπαντα,
ὥς οἱ ἐμυθεόμην, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον
Ἀργεῖοι, μετὰ δέ σφιν ἔβη πολύμητις Ὀδυσσεύς.
φῆν κακὰ πολλὰ παθόντ᾽, ὀλέσαντ᾽ ἄπο πάντας ἑταίρους,
ἄγνωστον πάντεσσιν ἐεικοστῷ ἐνιαυτῷ
οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι: τὰ δὲ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.
τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρύμαχος Πολύβου πάϊς ἀντίον ηὔδα:
‘ὦ γέρον, εἰ δ᾽ ἄγε νῦν μαντεύεο σοῖσι τέκεσσιν
οἴκαδ᾽ ἰών, μή πού τι κακὸν πάσχωσιν ὀπίσσω:
ταῦτα δ᾽ ἐγὼ σέο πολλὸν ἀμείνων μαντεύεσθαι.
ὄρνιθες δέ τε πολλοὶ ὑπ᾽ αὐγὰς ἠελίοιο
φοιτῶσ᾽, οὐδέ τε πάντες ἐναίσιμοι: αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὤλετο τῆλ᾽, ὡς καὶ σὺ καταφθίσθαι σὺν ἐκείνῳ
ὤφελες. οὐκ ἂν τόσσα θεοπροπέων ἀγόρευες,
οὐδέ κε Τηλέμαχον κεχολωμένον ὧδ᾽ ἀνιείης,
σῷ οἴκῳ δῶρον ποτιδέγμενος, αἴ κε πόρῃσιν.
ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται:
αἴ κε νεώτερον ἄνδρα παλαιά τε πολλά τε εἰδὼς
παρφάμενος ἐπέεσσιν ἐποτρύνῃς χαλεπαίνειν,
αὐτῷ μέν οἱ πρῶτον ἀνιηρέστερον ἔσται,
πρῆξαι δ᾽ ἔμπης οὔ τι δυνήσεται εἵνεκα τῶνδε:
σοὶ δέ, γέρον, θωὴν ἐπιθήσομεν, ἥν κ᾽ ἐνὶ θυμῷ
τίνων ἀσχάλλῃς: χαλεπὸν δέ τοι ἔσσεται ἄλγος.
Τηλεμάχῳ δ᾽ ἐν πᾶσιν ἐγὼν ὑποθήσομαι αὐτός:
μητέρα ἣν ἐς πατρὸς ἀνωγέτω ἀπονέεσθαι:
οἱ δὲ γάμον τεύξουσι καὶ ἀρτυνέουσιν ἔεδνα
πολλὰ μάλ᾽, ὅσσα ἔοικε φίλης ἐπὶ παιδὸς ἕπεσθαι.
οὐ γὰρ πρὶν παύσεσθαι ὀίομαι υἷας Ἀχαιῶν
μνηστύος ἀργαλέης, ἐπεὶ οὔ τινα δείδιμεν ἔμπης,
οὔτ᾽ οὖν Τηλέμαχον μάλα περ πολύμυθον ἐόντα,
οὔτε θεοπροπίης ἐμπαζόμεθ᾽, ἣν σύ, γεραιέ,
μυθέαι ἀκράαντον, ἀπεχθάνεαι δ᾽ ἔτι μᾶλλον.
χρήματα δ᾽ αὖτε κακῶς βεβρώσεται, οὐδέ ποτ᾽ ἶσα
ἔσσεται, ὄφρα κεν ἥ γε διατρίβῃσιν Ἀχαιοὺς
ὃν γάμον: ἡμεῖς δ᾽ αὖ ποτιδέγμενοι ἤματα πάντα
εἵνεκα τῆς ἀρετῆς ἐριδαίνομεν, οὐδὲ μετ᾽ ἄλλας
ἐρχόμεθ᾽, ἃς ἐπιεικὲς ὀπυιέμεν ἐστὶν ἑκάστῳ.
’τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
‘Εὐρύμαχ᾽ ἠδὲ καὶ ἄλλοι, ὅσοι μνηστῆρες ἀγαυοί,
ταῦτα μὲν οὐχ ὑμέας ἔτι λίσσομαι οὐδ᾽ ἀγορεύω:
ἤδη γὰρ τὰ ἴσασι θεοὶ καὶ πάντες Ἀχαιοί.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι δότε νῆα θοὴν καὶ εἴκοσ᾽ ἑταίρους,
οἵ κέ μοι ἔνθα καὶ ἔνθα διαπρήσσωσι κέλευθον.
εἶμι γὰρ ἐς Σπάρτην τε καὶ ἐς Πύλον ἠμαθόεντα
νόστον πευσόμενος πατρὸς δὴν οἰχομένοιο,
ἤν τίς μοι εἴπῃσι βροτῶν ἢ ὄσσαν ἀκούσω
ἐκ Διός, ἥ τε μάλιστα φέρει κλέος ἀνθρώποισιν:
εἰ μέν κεν πατρὸς βίοτον καὶ νόστον ἀκούσω,
ἦ τ᾽ ἄν, τρυχόμενός περ, ἔτι τλαίην ἐνιαυτόν:
εἰ δέ κε τεθνηῶτος ἀκούσω μηδ᾽ ἔτ᾽ ἐόντος,
νοστήσας δὴ ἔπειτα φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν
σῆμά τέ οἱ χεύω καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερεΐξω
πολλὰ μάλ᾽, ὅσσα ἔοικε, καὶ ἀνέρι μητέρα δώσω.
ἦ τοι ὅ γ᾽ ὣς εἰπὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, τοῖσι δ᾽ ἀνέστη
Μέντωρ, ὅς ῥ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἦεν ἑταῖρος,
καὶ οἱ ἰὼν ἐν νηυσὶν ἐπέτρεπεν οἶκον ἅπαντα,
πείθεσθαί τε γέροντι καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσειν:
ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν:
‘κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω:
μή τις ἔτι πρόφρων ἀγανὸς καὶ ἤπιος ἔστω
σκηπτοῦχος βασιλεύς, μηδὲ φρεσὶν αἴσιμα εἰδώς,
ἀλλ᾽ αἰεὶ χαλεπός τ᾽ εἴη καὶ αἴσυλα ῥέζοι:
ὡς οὔ τις μέμνηται Ὀδυσσῆος θείοιο
λαῶν οἷσιν ἄνασσε, πατὴρ δ᾽ ὣς ἤπιος ἦεν.
ἀλλ᾽ ἦ τοι μνηστῆρας ἀγήνορας οὔ τι μεγαίρω
ἔρδειν ἔργα βίαια κακορραφίῃσι νόοιο:
σφὰς γὰρ παρθέμενοι κεφαλὰς κατέδουσι βιαίως
οἶκον Ὀδυσσῆος, τὸν δ᾽ οὐκέτι φασὶ νέεσθαι.
νῦν δ᾽ ἄλλῳ δήμῳ νεμεσίζομαι, οἷον ἅπαντες
ἧσθ᾽ ἄνεῳ, ἀτὰρ οὔ τι καθαπτόμενοι ἐπέεσσι
παύρους μνηστῆρας καταπαύετε πολλοὶ ἐόντες.
’τὸν δ᾽ Εὐηνορίδης Λειώκριτος ἀντίον ηὔδα:
‘Μέντορ ἀταρτηρέ, φρένας ἠλεέ, ποῖον ἔειπες
ἡμέας ὀτρύνων καταπαυέμεν. ἀργαλέον δὲ
ἀνδράσι καὶ πλεόνεσσι μαχήσασθαι περὶ δαιτί.
εἴ περ γάρ κ᾽ Ὀδυσεὺς Ἰθακήσιος αὐτὸς ἐπελθὼν
δαινυμένους κατὰ δῶμα ἑὸν μνηστῆρας ἀγαυοὺς
ἐξελάσαι μεγάροιο μενοινήσει᾽ ἐνὶ θυμῷ,
οὔ κέν οἱ κεχάροιτο γυνή, μάλα περ χατέουσα,
ἐλθόντ᾽, ἀλλά κεν αὐτοῦ ἀεικέα πότμον ἐπίσποι,
εἰ πλεόνεσσι μάχοιτο: σὺ δ᾽ οὐ κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἄγε, λαοὶ μὲν σκίδνασθ᾽ ἐπὶ ἔργα ἕκαστος,
τούτῳ δ᾽ ὀτρυνέει Μέντωρ ὁδὸν ἠδ᾽ Ἁλιθέρσης,
οἵ τέ οἱ ἐξ ἀρχῆς πατρώιοί εἰσιν ἑταῖροι.
ἀλλ᾽ ὀίω, καὶ δηθὰ καθήμενος ἀγγελιάων
πεύσεται εἰν Ἰθάκῃ, τελέει δ᾽ ὁδὸν οὔ ποτε ταύτην.
’ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, λῦσεν δ᾽ ἀγορὴν αἰψηρήν.
οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐσκίδναντο ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος,
μνηστῆρες δ᾽ ἐς δώματ᾽ ἴσαν θείου Ὀδυσῆος.
Τηλέμαχος δ᾽ ἀπάνευθε κιὼν ἐπὶ θῖνα θαλάσσης,
χεῖρας νιψάμενος πολιῆς ἁλὸς εὔχετ᾽ Ἀθήνῃ:
‘κλῦθί μευ, ὃ χθιζὸς θεὸς ἤλυθες ἡμέτερον δῶ
καὶ μ᾽ ἐν νηὶ κέλευσας ἐπ᾽ ἠεροειδέα πόντον
νόστον πευσόμενον πατρὸς δὴν οἰχομένοιο
ἔρχεσθαι: τὰ δὲ πάντα διατρίβουσιν Ἀχαιοί,
μνηστῆρες δὲ μάλιστα κακῶς ὑπερηνορέοντες.
ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, σχεδόθεν δέ οἱ ἦλθεν Ἀθήνη,
Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν,
καί μιν φωνήσασ᾽ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:
Τηλέμαχ᾽, οὐδ᾽ ὄπιθεν κακὸς ἔσσεαι οὐδ᾽ ἀνοήμων,
εἰ δή τοι σοῦ πατρὸς ἐνέστακται μένος ἠύ,
οἷος κεῖνος ἔην τελέσαι ἔργον τε ἔπος τε:
οὔ τοι ἔπειθ᾽ ἁλίη ὁδὸς ἔσσεται οὐδ᾽ ἀτέλεστος.
εἰ δ᾽ οὐ κείνου γ᾽ ἐσσὶ γόνος καὶ Πηνελοπείης,
οὐ σέ γ᾽ ἔπειτα ἔολπα τελευτήσειν, ἃ μενοινᾷς.
παῦροι γάρ τοι παῖδες ὁμοῖοι πατρὶ πέλονται,
οἱ πλέονες κακίους, παῦροι δέ τε πατρὸς ἀρείους.
ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὐδ᾽ ὄπιθεν κακὸς ἔσσεαι οὐδ᾽ ἀνοήμων,
οὐδέ σε πάγχυ γε μῆτις Ὀδυσσῆος προλέλοιπεν,
ἐλπωρή τοι ἔπειτα τελευτῆσαι τάδε ἔργα.
τῶ νῦν μνηστήρων μὲν ἔα βουλήν τε νόον τε
ἀφραδέων, ἐπεὶ οὔ τι νοήμονες οὐδὲ δίκαιοι:
οὐδέ τι ἴσασιν θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν,
ὃς δή σφι σχεδόν ἐστιν, ἐπ᾽ ἤματι πάντας ὀλέσθαι.
σοὶ δ᾽ ὁδὸς οὐκέτι δηρὸν ἀπέσσεται ἣν σὺ μενοινᾷς:
τοῖος γάρ τοι ἑταῖρος ἐγὼ πατρώιός εἰμι,
ὅς τοι νῆα θοὴν στελέω καὶ ἅμ᾽ ἕψομαι αὐτός.
ἀλλὰ σὺ μὲν πρὸς δώματ᾽ ἰὼν μνηστῆρσιν ὁμίλει,
ὅπλισσόν τ᾽ ἤια καὶ ἄγγεσιν ἄρσον ἅπαντα,
οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσι, καὶ ἄλφιτα, μυελὸν ἀνδρῶν,
δέρμασιν ἐν πυκινοῖσιν: ἐγὼ δ᾽ ἀνὰ δῆμον ἑταίρους
αἶψ᾽ ἐθελοντῆρας συλλέξομαι. εἰσὶ δὲ νῆες
πολλαὶ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ, νέαι ἠδὲ παλαιαί:
τάων μέν τοι ἐγὼν ἐπιόψομαι ἥ τις ἀρίστη,
ὦκα δ᾽ ἐφοπλίσσαντες ἐνήσομεν εὐρέι πόντῳ.
’ὣς φάτ᾽ Ἀθηναίη κούρη Διός: οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτι δὴν
Τηλέμαχος παρέμιμνεν, ἐπεὶ θεοῦ ἔκλυεν αὐδήν.
βῆ δ᾽ ἰέναι πρὸς δῶμα, φίλον τετιημένος ἦτορ,
εὗρε δ᾽ ἄρα μνηστῆρας ἀγήνορας ἐν μεγάροισιν,
αἶγας ἀνιεμένους σιάλους θ᾽ εὕοντας ἐν αὐλῇ.
Ἀντίνοος δ᾽ ἰθὺς γελάσας κίε Τηλεμάχοιο,
ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρί, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε:
‘Τηλέμαχ᾽ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, μή τί τοι ἄλλο
ἐν στήθεσσι κακὸν μελέτω ἔργον τε ἔπος τε,
ἀλλά μοι ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν, ὡς τὸ πάρος περ.
ταῦτα δέ τοι μάλα πάντα τελευτήσουσιν Ἀχαιοί,
νῆα καὶ ἐξαίτους ἐρέτας, ἵνα θᾶσσον ἵκηαι
ἐς Πύλον ἠγαθέην μετ᾽ ἀγαυοῦ πατρὸς ἀκουήν.
τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
Ἀντίνο᾽, οὔ πως ἔστιν ὑπερφιάλοισι μεθ᾽ ὑμῖν
δαίνυσθαί τ᾽ ἀκέοντα καὶ εὐφραίνεσθαι ἕκηλον.
ἦ οὐχ ἅλις ὡς τὸ πάροιθεν ἐκείρετε πολλὰ καὶ ἐσθλὰ
κτήματ᾽ ἐμά, μνηστῆρες, ἐγὼ δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα;
νῦν δ᾽ ὅτε δὴ μέγας εἰμὶ καὶ ἄλλων μῦθον ἀκούων
πυνθάνομαι, καὶ δή μοι ἀέξεται ἔνδοθι θυμός,
πειρήσω, ὥς κ᾽ ὔμμι κακὰς ἐπὶ κῆρας ἰήλω,
ἠὲ Πύλονδ᾽ ἐλθών, ἢ αὐτοῦ τῷδ᾽ ἐνὶ δήμῳ.
εἶμι μέν, οὐδ᾽ ἁλίη ὁδὸς ἔσσεται ἣν ἀγορεύω,
ἔμπορος: οὐ γὰρ νηὸς ἐπήβολος οὐδ᾽ ἐρετάων
γίγνομαι: ὥς νύ που ὔμμιν ἐείσατο κέρδιον εἶναι.
’ἦ ῥα, καὶ ἐκ χειρὸς χεῖρα σπάσατ᾽ Ἀντινόοιο
ῥεῖα: μνηστῆρες δὲ δόμον κάτα δαῖτα πένοντο.
οἱ δ᾽ ἐπελώβευον καὶ ἐκερτόμεον ἐπέεσσιν.
ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων:
ἦ μάλα Τηλέμαχος φόνον ἡμῖν μερμηρίζει.
ἤ τινας ἐκ Πύλου ἄξει ἀμύντορας ἠμαθόεντος
ἢ ὅ γε καὶ Σπάρτηθεν, ἐπεί νύ περ ἵεται αἰνῶς:
ἠὲ καὶ εἰς Ἐφύρην ἐθέλει, πίειραν ἄρουραν,
ἐλθεῖν, ὄφρ᾽ ἔνθεν θυμοφθόρα φάρμακ᾽ ἐνείκῃ,
ἐν δὲ βάλῃ κρητῆρι καὶ ἡμέας πάντας ὀλέσσῃ.
’ἄλλος δ᾽ αὖτ᾽ εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων:
‘τίς δ᾽ οἶδ᾽, εἴ κε καὶ αὐτὸς ἰὼν κοίλης ἐπὶ νηὸς
τῆλε φίλων ἀπόληται ἀλώμενος ὥς περ Ὀδυσσεύς;
οὕτω κεν καὶ μᾶλλον ὀφέλλειεν πόνον ἄμμιν:
κτήματα γάρ κεν πάντα δασαίμεθα, οἰκία δ᾽ αὖτε
τούτου μητέρι δοῖμεν ἔχειν ἠδ᾽ ὅς τις ὀπυίοι.
’ὣς φάν, ὁ δ᾽ ὑψόροφον θάλαμον κατεβήσετο πατρὸς
εὐρύν, ὅθι νητὸς χρυσὸς καὶ χαλκὸς ἔκειτο
ἐσθής τ᾽ ἐν χηλοῖσιν ἅλις τ᾽ ἐυῶδες ἔλαιον:
ἐν δὲ πίθοι οἴνοιο παλαιοῦ ἡδυπότοιο
ἕστασαν, ἄκρητον θεῖον ποτὸν ἐντὸς ἔχοντες,
ἑξείης ποτὶ τοῖχον ἀρηρότες, εἴ ποτ᾽ Ὀδυσσεὺς
οἴκαδε νοστήσειε καὶ ἄλγεα πολλὰ μογήσας.
κληισταὶ δ᾽ ἔπεσαν σανίδες πυκινῶς ἀραρυῖαι,
δικλίδες: ἐν δὲ γυνὴ ταμίη νύκτας τε καὶ ἦμαρ
ἔσχ᾽, ἣ πάντ᾽ ἐφύλασσε νόου πολυϊδρείῃσιν,
Εὐρύκλει᾽, Ὦπος θυγάτηρ Πεισηνορίδαο.
τὴν τότε Τηλέμαχος προσέφη θαλαμόνδε καλέσσας:
μαῖ᾽, ἄγε δή μοι οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσιν ἄφυσσον
ἡδύν, ὅτις μετὰ τὸν λαρώτατος ὃν σὺ φυλάσσεις
κεῖνον ὀιομένη τὸν κάμμορον, εἴ ποθεν ἔλθοι
διογενὴς Ὀδυσεὺς θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξας.
δώδεκα δ᾽ ἔμπλησον καὶ πώμασιν ἄρσον ἅπαντας.
ἐν δέ μοι ἄλφιτα χεῦον ἐϋρραφέεσσι δοροῖσιν:
εἴκοσι δ᾽ ἔστω μέτρα μυληφάτου ἀλφίτου ἀκτῆς.
αὐτὴ δ᾽ οἴη ἴσθι: τὰ δ᾽ ἁθρόα πάντα τετύχθω:
ἑσπέριος γὰρ ἐγὼν αἱρήσομαι, ὁππότε κεν δὴ
μήτηρ εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβῇ κοίτου τε μέδηται.
εἶμι γὰρ ἐς Σπάρτην τε καὶ ἐς Πύλον ἠμαθόεντα
νόστον πευσόμενος πατρὸς φίλου, ἤν που ἀκούσω.
’
ὣς φάτο, κώκυσεν δὲ φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια,
καί ῥ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:
‘τίπτε δέ τοι, φίλε τέκνον, ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο νόημα
ἔπλετο; πῇ δ᾽ ἐθέλεις ἰέναι πολλὴν ἐπὶ γαῖαν
μοῦνος ἐὼν ἀγαπητός; ὁ δ᾽ ὤλετο τηλόθι πάτρης
διογενὴς Ὀδυσεὺς ἀλλογνώτῳ ἐνὶ δήμῳ.
οἱ δέ τοι αὐτίκ᾽ ἰόντι κακὰ φράσσονται ὀπίσσω,
ὥς κε δόλῳ φθίῃς, τάδε δ᾽ αὐτοὶ πάντα δάσονται.
ἀλλὰ μέν᾽ αὖθ᾽ ἐπὶ σοῖσι καθήμενος: οὐδέ τί σε χρὴ
πόντον ἐπ᾽ ἀτρύγετον κακὰ πάσχειν οὐδ᾽ ἀλάλησθαι.
τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
‘θάρσει, μαῖ᾽, ἐπεὶ οὔ τοι ἄνευ θεοῦ ἥδε γε βουλή.
ἀλλ᾽ ὄμοσον μὴ μητρὶ φίλῃ τάδε μυθήσασθαι,
πρίν γ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἑνδεκάτη τε δυωδεκάτη τε γένηται,
ἢ αὐτὴν ποθέσαι καὶ ἀφορμηθέντος ἀκοῦσαι,
ὡς ἂν μὴ κλαίουσα κατὰ χρόα καλὸν ἰάπτῃ.
ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρῆυς δὲ θεῶν μέγαν ὅρκον ἀπώμνυ.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσέν τε τελεύτησέν τε τὸν ὅρκον,
αὐτίκ᾽ ἔπειτά οἱ οἶνον ἐν ἀμφιφορεῦσιν ἄφυσσεν,
ἐν δέ οἱ ἄλφιτα χεῦεν ἐϋρραφέεσσι δοροῖσι.
Τηλέμαχος δ᾽ ἐς δώματ᾽ ἰὼν μνηστῆρσιν ὁμίλει.
ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη.
Τηλεμάχῳ ἐικυῖα κατὰ πτόλιν ᾤχετο πάντῃ,
καί ῥα ἑκάστῳ φωτὶ παρισταμένη φάτο μῦθον,
ἑσπερίους δ᾽ ἐπὶ νῆα θοὴν ἀγέρεσθαι ἀνώγει.
ἡ δ᾽ αὖτε Φρονίοιο Νοήμονα φαίδιμον υἱὸν
ᾔτεε νῆα θοήν: ὁ δέ οἱ πρόφρων ὑπέδεκτο.
δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί,
καὶ τότε νῆα θοὴν ἅλαδ᾽ εἴρυσε, πάντα δ᾽ ἐν αὐτῇ
ὅπλ᾽ ἐτίθει, τά τε νῆες ἐύσσελμοι φορέουσι.
στῆσε δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιῇ λιμένος, περὶ δ᾽ ἐσθλοὶ ἑταῖροι
ἁθρόοι ἠγερέθοντο: θεὰ δ᾽ ὤτρυνεν ἕκαστον.
ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη.
βῆ ῤ᾽ ἰέναι πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο:
ἔνθα μνηστήρεσσιν ἐπὶ γλυκὺν ὕπνον ἔχευε,
πλάζε δὲ πίνοντας, χειρῶν δ᾽ ἔκβαλλε κύπελλα.
οἱ δ᾽ εὕδειν ὤρνυντο κατὰ πτόλιν, οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτι δὴν
ἥατ᾽, ἐπεί σφισιν ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισιν ἔπιπτεν.
αὐτὰρ Τηλέμαχον προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη
ἐκπροκαλεσσαμένη μεγάρων ἐὺ ναιεταόντων,
Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν:
Τηλέμαχ᾽, ἤδη μέν τοι ἐυκνήμιδες ἑταῖροι
ἥατ᾽ ἐπήρετμοι τὴν σὴν ποτιδέγμενοι ὁρμήν:
ἀλλ᾽ ἴομεν, μὴ δηθὰ διατρίβωμεν ὁδοῖο.
ὣς ἄρα φωνήσασ᾽ ἡγήσατο Παλλὰς Ἀθήνη
καρπαλίμως: ὁ δ᾽ ἔπειτα μετ᾽ ἴχνια βαῖνε θεοῖο.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλυθον ἠδὲ θάλασσαν,
εὗρον ἔπειτ᾽ ἐπὶ θινὶ κάρη κομόωντας ἑταίρους.
τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο:
δεῦτε, φίλοι, ἤια φερώμεθα: πάντα γὰρ ἤδη
ἁθρό᾽ ἐνὶ μεγάρῳ. μήτηρ δ᾽ ἐμὴ οὔ τι πέπυσται,
οὐδ᾽ ἄλλαι δμωαί, μία δ᾽ οἴη μῦθον ἄκουσεν.
’
ὣς ἄρα φωνήσας ἡγήσατο, τοὶ δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο.
οἱ δ᾽ ἄρα πάντα φέροντες ἐυσσέλμῳ ἐπὶ νηὶ
κάτθεσαν, ὡς ἐκέλευσεν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός.
ἂν δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος νηὸς βαῖν᾽, ἦρχε δ᾽ Ἀθήνη,
νηὶ δ᾽ ἐνὶ πρυμνῇ κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο: ἄγχι δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῆς
ἕζετο Τηλέμαχος. τοὶ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔλυσαν,
ἂν δὲ καὶ αὐτοὶ βάντες ἐπὶ κληῖσι καθῖζον.
τοῖσιν δ᾽ ἴκμενον οὖρον ἵει γλαυκῶπις Ἀθήνη,
ἀκραῆ Ζέφυρον, κελάδοντ᾽ ἐπὶ οἴνοπα πόντον.
Τηλέμαχος δ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν
ὅπλων ἅπτεσθαι: τοὶ δ᾽ ὀτρύνοντος ἄκουσαν.
ἱστὸν δ᾽ εἰλάτινον κοίλης ἔντοσθε μεσόδμης
στῆσαν ἀείραντες, κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν,
ἕλκον δ᾽ ἱστία λευκὰ ἐυστρέπτοισι βοεῦσιν.
ἔπρησεν δ᾽ ἄνεμος μέσον ἱστίον, ἀμφὶ δὲ κῦμα
στείρῃ πορφύρεον μεγάλ᾽ ἴαχε νηὸς ἰούσης:
ἡ δ᾽ ἔθεεν κατὰ κῦμα διαπρήσσουσα κέλευθον.
δησάμενοι δ᾽ ἄρα ὅπλα θοὴν ἀνὰ νῆα μέλαιναν
στήσαντο κρητῆρας ἐπιστεφέας οἴνοιο,
λεῖβον δ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖς αἰειγενέτῃσιν,
ἐκ πάντων δὲ μάλιστα Διὸς γλαυκώπιδι κούρῃ.
Ｗπαννυχίη μέν ῥ᾽ ἥ γε καὶ ἠῶ πεῖρε κέλευθον.
- 故事详见本书第九卷，但诗中未提具体的名字。
- 特弥斯是老一辈提坦女神之一，司掌秩序和法律。
- 安提诺奥斯是求婚人中的首领之一。
- 提罗是特萨利亚国王克瑞透斯的妻子，与波塞冬生佩利阿斯（伊阿宋的叔父）和涅琉斯（涅斯托尔的父亲）。阿尔克墨涅是提任斯王安菲特律昂的妻子，与宙斯生赫拉克勒斯。米克涅是伊纳科斯的女儿，米克奈（一译迈锡尼）的名主。
- 欧律马科斯是求婚人中的首领之一。
- 一种容量单位。
